بِِِِســــــــمِ اللهِ الرّحمنِ الرّحیم

دانشگاه جامع علمی کاربردی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی مازندران مجتمع آموزش جهاد کشاورزی مازندران گروه علوم زراعی رشته کارشناسی ارشد برنج ارگانیک عنوان پایان نامه: بررسی اثر کود کندرهای اوره با پوشش گوگردی واسید هیومیک برعملکرد، اجزاء عملکرد و انتقال مجدد ماده خشک برنج رقم طارم هاشمی استاد راهنما : دکتر مجتبی محمودی استادان مشاور: دکتر حسن براری دکتر علیرضا بابایی نگارش: یوسف نوری ماچک پشتی تابستان1395 دانشگاه جامع علمی کاربردی

مقدمه و کلّیات 3

کود اوره بصورت پایه و سرک در شالیزارها استفاده می شود. مقدمه وکلّیات: برنج با سطح زیرکشت حدود 230/000هکتار مهمترین محصول زراعی استان مازندران می باشد. در برنامه مصرف کودهای شیمیایی می بایستی حفظ محیط زیست، خاک، آب، صرفه اقتصادی و تولید غذای سالم مدنظر باشد. کود اوره بصورت پایه و سرک در شالیزارها استفاده می شود. ارقام زودرس حدود 150 کیلوگرم ارقام پرمحصول حدود 250کیلوگرم اوره با پوشش گوگردی ( کود کندرها) به مرور زمان رها شده و به مصرف گیاه میرسد.

مقدمه وکلّیات: هیومیک اسید: مواد هیومیکی محصول نهایی تجزیه هر ماده آلی در شرایط ویژه و توسط میکروارگانیسم‌های خاص می‌باشند. از آنجا که این مواد pH اسیدی ضعیف (3/8 تا 5) دارند و مشتق از هوموس می‌باشند به نام هیومیک اسید هم شناخته می شوند. خواص اسید هیومیک: بهبود ساختمان خاک- کمک به ریشه‌زایی بهتر- نگهداری بیشتر آب در خاک- رشد سریع باکتری‌های مفید- انحلال و آزادسازی عناصر ماکرو و میکرو- افزایش مقاومت گیاه به شوری، سرما و کم آبی . 5

مقدمه وکلّیات: اثر محلول پاشی اسید هیومیک و نیتروژن بر گندم دوروم سبب افزایش معنی داری در وزن خشک ساقه و ریشه گندم گردید (Delfine et al, 2005). اسید هیومیک دسترسی به فسفر و سایر عناصر غذایی را افزایش داد، و سبب افزایش معنی داری در رشد و عملکرد گندم (Vaughan& linehan, 2004) ، نخود (Vaughan, 1974) و کاسنی(valdrighi et al ,1996) شده است. ولی تحقیقات منتشر شده ای در مورد استفاده از اسید هیومیک در برنج وجود ندارد با توجه به اینکه منابع کودی مختلف ازته در برنج ممکن است موجب آلوده گیهای زیست محیطی گردد، استفاده از اسید هیومیک باتوجه به مفید بودن آن برای محیط زیست و میکروارگانیسم‌ها می تواند بعنوان مکمل کودهای شیمیایی مدنظر باشد.

مقدمه وکلّیات: اهـداف تحقیــق: بررسی اثر اسید هیومیک بر عملکرد، اجزاء عملکرد و انتقال مجدد ماده خشک برنج ارزیابی تاثیر منابع و مقادیر مختلف کودهای نیتروژنه بر عملکرد، اجزاء عملکرد و انتقال مجدد ماده خشک برنج 7

مواد و روش تحقیق محل اجرای تحقیق: ایستگاه تحقیقات کشاورزی قراخیل محل اجرای تحقیق: ایستگاه تحقیقات کشاورزی قراخیل رقم برنج مورد آزمایش: طارم هاشمي سال اجرای تحقیق: 1394

مواد و روشها: تعیین خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک : برای تعیین وضعیت و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک مزرعه آزمایشی، قبل از شروع آزمایش از عمق 30-0 سانتيمتر خاك نمونه برداری انجام شده که نتایج آن رادر جدول زیرمشاهده میکنید. جدول خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک شالیزار منطقه مورد مطالعه   مکان هدایت الکتریکی (ds/m) EC اسیدیته pH مواد خنثی شونده (%) ماده­آلی (%) کربن آلی (%) ازت کل (%) فسفر قابل جذب (mg/kg) پتاسیم قابل جذب (mg/kg) بافت خاک قراخیل 0/95 7/64 66 4/21 2/45 0/204 6 /20 111 لومی رسی

جدول آمار هوا شناسی قراخیل مواد و روشها: تعیین مشخصات آب و هوایی قراخیل: جدول آمار هوا شناسی قراخیل مرداد تیر خرداد ارديبهشت فروردين ماههای سال 22/6 22/9 20/1 13/9 9/0 درجه حرارت حداقل 33/7 31/5 30/8 23/7 18/0 درجه حرارت حداكثر 28/2 27/2 25/5 18/8 13/5 درجه حرارت متوسط 8/4 70/3 8/7 10/6 18/3 ميزان بارش(mm)

تهیه بستر در اوایل اردیبهشت ماه 94 انجام شد. مواد و روشها: عمليات شخم در زمستان 93 تهيه خزانه در فروردین 94 تهیه بستر در اوایل اردیبهشت ماه 94 انجام شد. بعد از عمليات تسطیح و ماله کشی عمليات كرت بندي صورت گرفت. این آزمایش در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 10 تیمار در 3 تکرار انجام گردید. چیدمان تیمارها در تکرار اوّل بصورت سیستماتیک و در تکرارهای دوّم و سوّم بصورت تصادفی اجرا گردید. ابعاد هرکرت 8 مترمربع و فاصله بین کرتها 50 سانتی متر و فاصله بین تکرارها 150 سانتی متر لحاظ گردید.

مقدار مصرف (کیلو گرم در هکتار) مواد و روشها: علامت تیمار تیــمار مقدار مصرف (کیلو گرم در هکتار) S1 اوره با پوشش گوگردی 66 S2 132 S3 198 U1 اوره 50 U2 100 U3 150 H1 اسید هیومیک 24 H2 48 H3 72 C شاهد -

فواصل بین ردیف = 25 سانتی متر فاصله روی ردیف = 20سانتی متر مواد و روشها: فواصل بین ردیف = 25 سانتی متر فاصله روی ردیف = 20سانتی متر نشا بصورت دستي تاریخ نشاکاری = 1394/2/23

تقسیم مصرف کودهای مورد آزمایش در مزرعه مواد و روشها: تقسیم مصرف کودهای مورد آزمایش در مزرعه مرحله گل دهی مرحله پنجه دهی ده روزپس ازکاشت قبل از کاشت(پایه) منابع کودی ردیف   ---------- ----------- تمام سوپرفسفات تریبل 1 نصف سولفات پتاسیم 2 یک سوم اوره باپوشش گوگردی 3 اوره 4 اسیدهیومیک 5

مواد و روشها: استفاده از اسید هیومیک

کنترل آ فات ، بیماری‌ها و علف‌های هرز: مواد و روشها: کنترل آ فات ، بیماری‌ها و علف‌های هرز: کنترل جمعیت کرم ساقه خوار برنج با استفاده زنبورتریکو گراما، و کاهش خسارت عوامل بیماریزا با استفاده از رقم طارم هاشمی و کنترل علف های هرز بصورت وجین دستی انجام گردید.

17 ارتفاع بوته تعداد دانه درخوشه تعداد دانه پردرخوشه عملکرد دانه مواد و روشها: صفات مورد بررسی : ارتفاع بوته تعداد دانه درخوشه تعداد دانه پردرخوشه عملکرد دانه عملکرد بیولوژیک 17

نتـــایج

جدول تجزیه واریانس صفات مورد مطالعه دربرنج رقم طارم هاشمی (قراخیل) نتایج جدول تجزیه واریانس صفات مورد مطالعه دربرنج رقم طارم هاشمی (قراخیل) عملکرد بیولوژیک عملکرد دانه تعداد دانه پر در خوشه تعداد دانه در خوشه ارتفاع درجه آزادی منابع تغییرات 4170263.333ns 317280.000ns 65.354ns 83.073ns **636.139 2 تکرار 8715339.259** 1432192/963* 69.258* 79.966* *876.37 9 تیمار 2295755.926 400309.630 22.681 26.849 237.14 18 خطا %14.12 %14.45 %5.71 %5.85 %2.74 ضریب تغییرات معنی داردرسطح یک درصد ** معنی داردرسطح پنج درصد* غیرمعنی دارns

20 138.6abc 88.8abc 83.7bc 4750ab 12080abc 136.2abc 87.5bc 82.6bc نتایج جدول مقایسه میانگین به روش دانکن برای صفات اندازه گیری شده تیمار ارتفاع سانتی متر تعداد دانه در خوشه تعداددانه پر درخوشه عملکرد دانه کیلوگرم عملکرد بیولوژیک اوره با پوشش گوگردی(66کیلوگرم درهکتار) 138.6abc 88.8abc 83.7bc 4750ab 12080abc اوره با پوشش گوگردی(132کیلوگرم درهکتار) 136.2abc 87.5bc 82.6bc 4103abc 9820bcde اوره با پوشش گوگردی(198کیلوگرم درهکتار) 140.1ab 87.4bc 82.4bc 5080a 12060abc اوره(50کیلوگرم درهکتار) 135.9abc 83.8c 79.0c 4687abc 11690abcd اوره(100کیلوگرم درهکتار) 142.3a 96.3ab 90.6ab 5163a 12180ab اوره(150کیلوگرم درهکتار) 143.0a 97.6a 92.6a 5303a 13340a اسید هیومیک (24کیلوگرم درهکتار) 132.3c 91.4abc 84.8abc 3667bc 8883de اسید هیومیک(48کیلوگرم درهکتار) 135.7abc 84.8c 80.6c 3807bc 9340bcde اسید هیومیک(72کیلوگرم درهکتار) 138.9abc 85.4c 3727bc 9210cde شاهد 133.5bc 82.2c 77.7c 3503c 8670e میانگین های دارای حروف مشترک درهرستون ازنظرآماری تفاوت معنی دار ندارند 20

مقدار (کیلو گرم در هکتار) نتایج علامت تیمار تیمار مقدار (کیلو گرم در هکتار) S1 اوره با پوشش گوگردی 66 S2 132 S3 198 U1 اوره 50 U2 100 U3 150 H1 اسید هیومیک 24 H2 48 H3 72 C شاهد - 21

مقدار (کیلو گرم در هکتار) نتایج علامت تیمار تیمار مقدار (کیلو گرم در هکتار) S1 اوره با پوشش گوگردی 66 S2 132 S3 198 U1 اوره 50 U2 100 U3 150 H1 اسید هیومیک 24 H2 48 H3 72 C شاهد -

مقدار (کیلو گرم در هکتار) علامت تیمار تیمار مقدار (کیلو گرم در هکتار) S1 اوره با پوشش گوگردی 66 S2 132 S3 198 U1 اوره 50 U2 100 U3 150 H1 اسید هیومیک 24 H2 48 H3 72 C شاهد - نتایج

مقدار (کیلو گرم در هکتار) نتایج علامت تیمار تیمار مقدار (کیلو گرم در هکتار) S1 اوره با پوشش گوگردی 66 S2 132 S3 198 U1 اوره 50 U2 100 U3 150 H1 اسید هیومیک 24 H2 48 H3 72 C شاهد -

مقدار (کیلو گرم در هکتار) نتایج علامت تیمار تیمار مقدار (کیلو گرم در هکتار) S1 اوره با پوشش گوگردی 66 S2 132 S3 198 U1 اوره 50 U2 100 U3 150 H1 اسید هیومیک 24 H2 48 H3 72 C شاهد -

کارایی انتقال مادّه خشک نتایج انتقال مجدّد مادّه خشک و کارایی انتقال مادّه خشک : کارایی انتقال مادّه خشک (درصد) انتقال مجدّد مادّه خشک (کیلوگرم در هکتار) مقدار (کیلو گرم درهکتار) تیمار ---- 8266 66 اوره با پوشش گوگردی S1 70/2 132 S2 68 8253 48 اسید هیومیک H2 95/9 9206 72 H3 26

بحث و نتیجه گیری

بحث و نتیجه گیری بحث: نتایج نشان داد که اثر تیمارها در بعضی از صفات در سطح احتمال 1 و 5 درصد معنی دار بود. براساس نتایج تجزیه واریانس ارتفاع بوته در 2 تیمار اوره (U3 , U2) بیش از تیمارهای دیگر بود ولی اختلاف معنی داری باU1 و سه تیمار اوره با پوشش گوگردی (S1, S2, S3) و دو تیمار اسید هیومیک (H2, H3) نداشت. میرنیا و محمدیان (1384)نیز گزارش کردند که عنصر ازت به رشد سریع گیاه (افزایش ارتفاع) کمک می نماید. از نظر تعداد دانه در خوشه اختلاف بین تیمارها معنی دار بود و تیمار3U (اوره 150کیلوگرم) با میانگین97/63 دانه در خوشه در کلاس بالاتری قرار گرفت ولی اختلاف آن با تیمارهای U2 ، S1 و H1 معنی دار نبود. افزایش تعداد دانه با افزایش کاربرد اوره با تحقیقات مؤدب شبستري و مجتهدي (1369) مطابقت دارد. از نظر تعداد دانه پر در خوشه نیز تیمار U3 بهتر بود ولی با تیمارهای U2 و H1 اختلاف معنی داری نداشت. ماهاجان و همكاران (2010) گزارش كردند كه مصرف 150 كيلوگرم نيتروژن در هكتار تعداد دانه هاي پر شده را در برنج افزايش داد. 28

بحث و نتیجه گیری از نظر عملکرد دانه اختلاف بین تیمارها معنی دار بود و عملکرد دانه سه تیمار U3)،U2 ،S3 (بیش از تیمارهای دیگر بوده ولی با (U1،S2 ، S1) اختلاف معنی داری نداشت. در آزمایشی مجیدیان و همکاران (1387) نشان دادند، عملکرد دانه ذرت به طور معنی‌داری با افزایش نیتروژن افزایش پیدا می کند. از نظر عملکرد بیولوژیک اختلاف بین تیمارها معنی دار بود و عملکرد بیولوژیک تیمار (U3) از تیمارهای دیگر برتر بوده ولی با (U1،U2،S3 ، S1) اختلاف معنی داری نداشت. احسان زاده (1999) تفاوت عملکرد ماده خشک ارقام گنـدم مورد استفاده در آزمایش خـود را به ویژگی های رشد به ویژه ارتفاع بوته، شماره پنجه و شاخص سطح برگ آن مربوط دانسته است. آسی(1998) نیز وجود همبستگی قوی بین سطح برگ و تولید ماده خشک گیاه را گزارش کرده است. 29

بحث و نتیجه گیری نتیجه گیری: هدف ارزیابی اثر منابع و مقادیر مختلف کودهای نیتروژنه و اسید هیومیک بر عملکرد، اجزای عملکرد و انتقال مجدد ماده خشک برنج بود. نتایج نشان داد که اثر تیمارها در برخی از صفات معنی دار گردید. در تمامی صفات تیمار اوره با حد اکثر مصرف (U3-150کیلوگرم) از بقیه برتر بوده و در مقایسه میانگین ها ملاحظه گردید که سه غلظت بکار رفته از تیمار اسید هیومیک هیچگاه در گروه های برتر قرار نگرفتند و احتمالاً غرقابی باعث تعدیل PH از(حدود 8به 7) شده، دسترسی به عناصر غذایی بهبود یافته و اسید هیومیک نتوانسته نقش خود را در افزایش قابلیت دسترسی عناصر غذایی نشان دهد.

پیشنهاد : با توجه به رویکرد کشاورزی نوین و استقرار کشاورزی پایدار و استفاده کمتر از کودهای شیمیایی بهتر است تحقیق و استفاده از کودهای آلی و اسید هیومیک در دستور کار محققان و موسسات تحقیقاتی قرارگیرد. با توجه به انتقال مجدد مادّه خشک وکارایی انتقال مادّه خشک بیشتر تیمارهای اسید هیومیک در مقایسه با تیمار کودهای شیمیایی، از نظر جذب عناصر، بی خطر بودن اسید هیومیک برای محیط زیست و نیز صرفه جویی در هزینه ها، ترویج فرهنگ استفاده از اسید هیومیک در بین کشاورزان لازم می باشد. اثر غلظت‌های بالاتر اسید هیومیک بر عملکرد و اجزاء عملکرد برنج مورد بررسی قرار گیرد. تاثیر اسید هیومیک بر روی ریشه و صفات کمی و کیفی برنج در مناطق مختلف در چند سال متوالی بررسی شود. 31

باتشکر همیشه سبز وسربلند باشید