Nafnorð Greinirinn Samkyn/hvorugkyn Eintala/fleirtala

Præsentationer af emnet: "Nafnorð Greinirinn Samkyn/hvorugkyn Eintala/fleirtala"— Præsentationens transcript:

1 Nafnorð Greinirinn Samkyn/hvorugkyn Eintala/fleirtala
Nefnifall/þolfall/eignafall

2 Nafnorð - greinir Óákveðni greinir nafnorða eru en og et. Hann er notaður þegar maður er að tala um óákveðna persónu eða hlut. D: Jeg kender en mand Han bor i et hus Óákveðni greinirinn stendur alltaf fyrir fram orð, en hann breytist í ákveðinn greini þegar maður bætir honum aftan við orðin: D: Han bor i et hus – Han bor i huset Maður notar óákveðinn greinir aðeins með orðum sem standa í eintölu. Aldrei með fleirtölu orðum.

3 Nafnorð - greinir Óákveðinn greini notar maður ekki með starfs- og þjóðarheitum, nema það standi lýsingarorð fyrir framan. D: Han er dansker – Han er en berømt dansker. Han er tømrer – Han er en dygtig tømrer Óákveðinn greinir er yfirleitt ekki notaður með orðum sem tákna eitthvað sem ekki er hægt að telja, eins og t.d. Efnaheiti, safnheiti og huglæg orð. D: Vandet, sandet, vejret, teen, sneen, sukkeret, tøjet, kaffen, luften og smørret (öll orðin eru hér með ákveðnum greini) Maður biður sem sagt ekki um en kaffe, heldur segir maður Kan jeg få kaffe (nema maður biðjum um einn bolla af kaffi)

4 Nafnorð – Ákveðið form Ending nafnorða í ákveðnu formi eintölu fer eftir kyni orðsins. Samkynsorð sem hafa lausa greininn en fá –en endingu. Sbr. en seng – verður sengen í ákveðnu formi. Hvorugkynsorð sem hafa lausa greininn et fá –et endingu. Sbr. et hus – verður huset í ákveðnu formi. Þannig að lausi greinirinn færist bara aftan á orðið.

5 Nafnorð – Ákveðið form ft.
Þegar um að ræða ákveðinn hlut eða persónu í fleirtölu verður ákveðni greinirinn –ne eða –ene og bætist aftan við orðið. D: Jeg kender pigerne De bor i husene (-ene ending þar sem orðið hus er endingalaust í eintölu)

6 Nafnorð- Kyn Kyn nafnorða eru aðeins tvö í dönsku: samkyn og hvorugkyn. Oftast eru orðin í sama kyni á dönsku og íslensku, en það er ekki alltaf svo létt, t.d. eru okkur orð sem eru hvorugkyns orð í íslensku eru samkynsorð í dönsku. D: En blomst, en avis, en cykle, en løve, en sky, en lyd, en næse, en plads...

7 Nafnorð – eintala /fleirtala
Endingar nafnorða í fleirtölu geta verið á eftirfarandi hátt: -e, -er, eða –r bætast við eintöluna D: en dag – mange dage En måned – mange måneder En uge – mange uger Eða þau geta verið endingalaus. Et år – mange år

8 Nafnorð – eintala /fleirtala
Endinguna – e fá oftast orð sem enda á –r í eintölu (í framburði) Et bord – flere borde En dør – flere døre En fjord – flere fjorde En lærer – flere lærere En tur – flere ture

9 Nafnorð – eintala /fleirtala
Endinguna –e fá líka einkvæðis orð. Et brev – flere breve En dag – flere dage Et hus – flere huse En lyd – flere lyde Et skib – flere skibe Og orð eins og: dyr, får, tal, tog, mus, sko, ting

10 Nafnorð – eintala /fleirtala
Endinguna –r fá orð sem enda á –e í eintölu Et billede – flere billeder En gade – flere gader Et menneske – flere mennesker En pige – flere piger

11 Nafnorð – eintala /fleirtala
Endinguna –er fá einkum orð sem enda á –el, -en, eða –ed og flest orð sem enda á sérhljóði: En længsel – flere længsler En middel – flere midler En køkken – flere køkkener Et lagen – flere lagener Et hoved – flere hoveder En måned – flere måneder En by – flere byer

12 Nafnorð – eintala /fleirtala
Nafnorð eiga það líka til að breyta um lögun þegar þau breytast úr eintölu í fleirtölu. Það gerist á þrenna vegu. 1. Hljóðvarp: Þegar nafnorð hefur einn sérhljóða í eintölu en annan í fleirtölu. A-æ mand – mænd A-ø barn – børn O-ø broder – brødre Å –æ hånd - hænder

13 Nafnorð – eintala /fleirtala
2. Tvöföldun samhljóða: Þegar fleitöluending (og ákveðinn greinir) bætist við nafnorð, tvöfaldast það samhljóð sem stendur á eftir stuttu sérhljóði (framburður) En bus mange busser (bussen) En butik mange butikker (butikken) En kat mange katte (katten)

14 Nafnorð – eintala /fleirtala
3. Nafnorð sem endar á –el, -en og –er fella niður e-ið á undan fleirtöluendingu (eða þegar ákveðinn greinir bætist við). En artikel flere artikler (artiklen) En cykel flere cykler (cyklen) En finger flere fingre (fingeren) En hilsen flere hilsner (hils(e)nen)

15 Nafnorð - föll Föll í dönsku eru aðeins þrjú: nefnifall, þolfall og eignafall. Orð eru oftast eins í nefnifalli og þolfalli (manden, manden, mandens) Við nafnorð í eignafalli bætist –s ending Peters madpakke Mændenes skæg Den lille drengs bil

16 Nafnorð - fyrir próf Þekkið:
Ákveðna og óákveðna greinirinn og hvernig hann er notaður Muninn á hvernig samkyn og hvorugkyn eru skrifuð Muninn á fleirtöluendingum og hvernig maður viti hvernig maður eigi að nota þær. Föllin. Hve mörg þau eru og hver er muninn á þeim. Þekkið sérstaklega endingar nafnorða sem eru í eignarfalli.