Føroyski búskapurin - eitt sindur øðrvísi -

Præsentationer af emnet: "Føroyski búskapurin - eitt sindur øðrvísi -"— Præsentationens transcript:

1 Føroyski búskapurin - eitt sindur øðrvísi -
Magni Laksáfoss

2 Magni Laksáfoss Búskaparfrøðingur
Arbeiði við phd-verkætlan: “Kanning av føroyska búskapinum” Stuðlað av: BP Amoco Exploration (Faroes) Ltd. The Faroese Partnership Statoil

3 Grundin til verkætlanina
Bygdi myndilin EMFI í 1997 Munur millum teoretisku læribøkurnar og ’veruleikan’ – serliga langt-sikt EMFI er ein stutt-sikts myndil Verkætlanin arbeiðir við langt-sikt

4 Gjøgnumgongdin Føroyski búskapurin øðrvísi Hvussu veksur búskapurin?
Frá útboðsbúskapi til eftirspurningsbúskap Niðurstøða

5 Føroyski búskapurin øðrvísi

6 Kjarnin í “vanligari” búskaparfrøði
Dømi: ekspansivur fíggjarpolitikkur trýst á arbeiðsmarknaðin lønarvøkstur verri kappingarføri útflutningurin minkar innflutningur økist

7 Kjarnin í “vanligari” búskaparfrøði
Samanumtikið um “vanligan” ekspansivan fíggjarpolitikk: Ekspansivur fíggjarpolitikkur vil - gjøgnum lønarvøkstur - kroysta útflutningsvinnurnar - Størri almennan sektor - Minni privatan sektor

8 Føroyski búskapurin øðrvísi
Tríggir avgerðandi munir: Støddin á búskapinum Fólkaflytingin Fiskimenn løntir við hýrum

9 Føroyski búskapurin øðrvísi
Støddin á búskapinum Lítli búskapurin ger tað neyðugt at innflyta næstan alt - alneyðugt við “hørðum valuta” Tí hevur útflutningsvinnan avgerðandi týdning fyri búskapin - “gongur tað væl í útflutningsvinnuni – so gongur tað væl í búskapinum”

10 Føroyski búskapurin øðrvísi
Fólkaflytingin

11 Føroyski búskapurin øðrvísi
Fólkaflytingin

12 Føroyski búskapurin øðrvísi
Fólkaflytingin Tætt samband er millum fólkaflytingina og búskapargongdina Nakað av tillagingini á arbeiðsmark- naðinum fer fram gjøgnum fólkaflyting (í mun til lønartillaging)

13 Føroyski búskapurin øðrvísi
Fiskimenn løntir við hýrum Fiskimenn eru løntir við hýrum – tvs. eftir fonginum Hýrupartarnir hava verið stórt sæð óbroyttir seinastu 30 árini Løningin av fiskimonnunum er í prinsippinum óheft av búskapargongdini annars og av lønargongdini á landi

14 Hvørjar eru avleiðingarnar?
Dømi: ekspansivur fíggjarpolitikkur trýst á arbeiðsmarknaðin lønarvøkstur verri kappingarføri útflutningurin minkar innflutningur økist - ja fólkaflyting - ikki eins nógv onga ávirkan á hýrurnar - ikki í fiskiveiðini

15 Kjarnan í “vanligari” búskaparfrøði
Samanumtikið um “føroyskan” ekspansivan fíggjarpolitikk: Ekspansivur fíggjarpolitikkur vil - gjøgnum lønarvøkstur – kroysta útflutningsvinnurnar (?) - Størri almennan sektor (Ja) - Minni privatan sektor (Netto: nei)

16 Hvussu veksur búskapurin?

17 Føroyar og Hetland

18 Pierre-Francois Verhulst
Notice sur la loi que la population pursuit dans son accroissement. (1838) (Notat um lógina / reglusemi um fólkavøkstur)

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30 Deksbátar - sluppungar

31

32 Fiskimarkið

33 Hvat lyftur búskapin upp?
Broytingarnar í beriførleika stava allar frá broytingum í útflutnings-vinnunum Líknandi úrslit eru m.a. kend frá búskaparfrøðini um menningarlond Gjaldsjavna-avmarking ’Current account’-restricted economy

34 Hvat lyftur búskapin upp?
Vinnupolitisku karmarnir hava stóran týdning fyri um broytingar henda Góður vinnu-, fiskivinnu- og fíggjarpolitikkur hava avgerandi týdning

35 Frá útboðsbúskapi til eftirspurningsbúskap

36

37

38 Egin nýtsla Útflutningur Útboðsbúskapur

39 Blandingsbúskapur men við rættiligum útboðs-eyðkennum

40 Eftirspurningsbúskapur

41 Avleiðingin Broytingin frá útboðsbúskapi til eftirspurningsbúskap hevur havt við sær: Útflutningsvinnurnar nógv minni ávirkan á búskapargongdina Eftirspurningurin frá tí almenna og tí privata hava stóra ávirkan (t.d. økti eftirspurningurin orsakað av nýggju lánimøguleikunum) Fíggjarpolitikkurin hevur stóran týdning fyri búskapargongdina

42 Niðurstøða

43 Niðurstøða (1) Føroyski búskapurin hevur øðrvísi eginleikar enn tað, lærubøkurnar innan búskaparfrøði vanliga leggja dent á Serliga kemst munurin av: Støddini á búskapinum Fólkaflytingini (arbeiðsmarknaðinum) Lønningini av fiskimonnum Hetta ger, at nógvar av niðurstøðunum frá lærubókunum kunnu ikki nýtast ókritiskt

44 Niðurstøða (2) Búskaparvøksturin er avmarkaður av gjaldsjavnanum
“gongur tað væl í útflutningsvinnuni – so gongur tað væl í búskapinum” Avmarkingin var meiri eyðsýnd fyrr tá búskapurin var útboðsbúskapur, men er enn galdandi uppá langt sikt Góður vinnu-, fiskivinnu- og fíggjarpolitikkur hevur avgerandi týdning fyri búskaparvøksturin

45 Niðurstøða (3) Búskapurin er farin frá einum útboðsbúskapi til ein eftirspurningsbúskap útflutningsvinnan minni týdning fyri konjunkturin fíggjarpolitikkurin avgerandi fyri konjunkturstýringina

46 Føroyski búskapurin - eitt sindur øðrvísi -
Takk fyri áhugan Føroyski búskapurin - eitt sindur øðrvísi - Magni Laksáfoss

47 Broytingar í beriførleika
Til 1784 + 500 5.000 5.500 1814 12.500 1871 27.000 1905 37.000 1935 60.000 1979 55.000 2003? 52.000

48 Kommisionsbetænkningen fra 1938
”der stort set ikke findes andre erhverv end Landbrug og Fiskeri og de deraf afledede Erhverv (Handel, Haandværk, Bankvirksomhed, Samfærdsel).” ”Alt i alt kan man sige, at ca. 9/10 af Befolkningen i større eller mindre Grad er direkte eller indirekte afhængige af Fiskeriet.” (s. 11 í ”Betænkningen angaaende Færøernes Erhvervsforhold 1938”)

49

50

51 S1 w S0 C B A D1 D0 N N0 N1