Hættir sagnorða Sterkar/veikar sagnir Tíðir sagnorða Þolmynd sagnorða

Præsentationer af emnet: "Hættir sagnorða Sterkar/veikar sagnir Tíðir sagnorða Þolmynd sagnorða"— Præsentationens transcript:

1 Hættir sagnorða Sterkar/veikar sagnir Tíðir sagnorða Þolmynd sagnorða

2 Sagnorð - Hættir Hættir sagnorða skiptast í persónuhætti sem heita:
Nafnháttur Framsöguháttur Boðháttur Lýsingarháttur nútíðar /lýsingarháttur þátíðar Viðtengingaháttur (sem er aðeins notaður í stirðnuðum formum s.s. Kongen leve, velbekomme)

3 Sagnorð - Hættir Nafnháttur
Nafnháttur endar oftast á –e, sem bætist við stofn sagnarinnar (sjá boðháttur), en nokkrar setningar eru endingarlausar í nafnhætti – gå, få, sy, se, bo, tro. Nafnháttarmerkið at stendur með nafnhætti líkt og í íslensku. At tage, at lære, at dræbe, at have, at bage....

4 Sagnorð - Hættir Boðháttur er myndaður af stofni sagnarinnar. þ e. Endingin –e fellur af nafnhættinum – spise – spis / lukke /luk ) Nokkrar sagnir eru endingalausar í nafnhætti og því eins í þessum háttum: sy, se, gå, få, bo, tro.

5 Sagnorð - Hættir Lýsingarháttur nútíðar endar á –ende, sem bætist við stofn sagnarinnar : elske – elskende /bo – boende/komme – kommende Athugið þó að orð sem –ende endingar þurfa ekki alltaf að vera sagnir í lýsingarhætti nútíðar: en rejsende = ferðamaður, lovende = efnilegur Athuga: blive stående = standa kyrr, blive siddende = sitja kyrr.

6 Sagnorð - Hættir Lýsingarháttur þátíðar endar á –t eða –et.
Sterkar sagnir (í lhþt) enda ýmist á –t eða –et. D. lukke-lukkede,-har lukket, rejse,-rejste – har rejst. Hjálparsagnirnar have, være, blive (og sögnin få) standa með lýsingarhætti þátíðar - har spist Lýsingarháttur þátíðar er stundun notaður sem lýsingarorð og beygist þá skv. því. – en stjålen hest, det bonede gulv.

7 Sterkar og veikar sagnir
Veikar (reglulegar) sagnir beygjast á tvennan hátt: nafnh. þt. Lýsingarh.þt. I. flokkur svare svarede (har)svaret II. flokkur spise spiste spist Veikar sagnir hafa oftast langan sérhljóða (í framburði) Sterkar sagnir Sterkar sagnir eru án endinga (eru oft eitt atkvæði) í þátíð en hafa venjulega hljóðskipti (sjá lista yfir óreglulegar sagnir)

8 Tíðir sagna Þátíð reglulegra sagna myndast á tvo vegu: 1. - ede
Dæmi:      fiskede  2.   - te    Dæmi:      spiste 

9 Tíðir sagna Nútíð sagna endar á - r, sem bætist við nafnhátt Dæmi:      at komme  -  (jeg) kommer Óreglulega nútíð hafa sagnirnar:      at gøre      (jeg) gør      at have      (jeg) har      at være      (jeg) er      at vide      (jeg) ved     og núþálegu sagnirnar (sjá síðar)

10 Tíðir sagna Á eftir hjálparsögnunum have (að hafa), være (að vera) og blive (að verða/er) kemur alltaf lýsingarháttur þátíðar (þ.e. sögnin sem kemur á eftir þeim endar á - t). Dæmi:      Hun har spist.  (Hún hefur borðað)        Hun havde drukket.  (Hún hafði drukkið)        Han er kommet.  (Hann er kominn)

11 Tíðir sagna Sagnirnar taka yfirleitt sömu hjálparsögn og í íslensku, samanber  hefur borðað = har spist. Undantekningar eru sagnirnar:      at ske      er sket      var sket      at vokse      er vokset      var vokset      at blive      er blevet      var blevet      at lykkes      er lykkedes    var lykkedes

12 Tíðir sagna Núþálegar sagnir
Núþálegu sagnirnar eru sex og þær þarf að læra utan að. Nafnháttur Nútíð Þátíð Lht þt.         at kunne kan kunne kunnet at ville vil ville villet at måtte må måtte måttet at skulle skal skulle skullet at burde bør burde burdet at turde tør turde turdet

13 Tíðir sagna ATH.  Á eftir núþálegri sögn kemur alltaf nafnháttur án nafnháttarmerkis (at). Dæmi:      Hann þorir ekki að fljúga    =    Han tør ikke flyve      Hann getur komið             =    Han kan komme

14 Myndir sagna - þolmynd Þolmynd
(Þ.e. bókin var lesin - af nemandanum) myndast á tvennan hátt í dönsku: 1.   með - s       Dæmi:      Bogen læses       2.   með blive + lýsingarhætti þátíðar         Dæmi:      Bogen bliver læst      Bogen blev læst      

15 Myndir sagna - þolmynd ATH. 1.   Sterkar/óreglulegar sagnir geta ekki myndað þolmynd með - s endingu í þátíð.       ATH. 2.   Blive tekur með sér hjálparsögnina at være. Þess vegna: Bókin hefur verið lesin = Bogen er blevet læst.       ATH. 3.   Oftast má í stað þolmyndar nota man. Bogen læses      =   Man læser bogen. Bogen blev læst  =   Man læste bogen.

16 Fyrir próf Þið eigið að kunna muninn á sterkum og veikum sögnum
Þekkja tíðir sagnorða Þekkja einkenni helstu hátta. Kunna þolmynd og hvernig hún myndast Þekkja allar núþálegar sagnir og hjálparsagnir og hver eru einkenni þeirra. Þekkja endingar í nútíð og þátíð.